Σχολή γονέων την Κυριακή στον Άγιο Αχίλλιο
4 Νοεμβρίου 2024Ανοίγει το myΘέρμανση για το επίδομα θέρμανσης
5 Νοεμβρίου 2024Ο Μαιευτήρας-Γυναικολόγος Δρ. Παναγιώτης Σκλαβούνος μάς ενημερώνει για τα οφέλη του φυσιολογικού τοκετού, τα συμπτώματα και τη διάρκειά του και τις προϋποθέσεις ασφάλειας του φυσιολογικού τοκετού μετά από καισαρική (VBAC).
Ως φυσιολογικός τοκετός ορίζεται η διαδικασία κατά την οποία γίνεται έξοδος του εμβρύου από τη μήτρα μέσω του κόλπου, μετά από διαστολή του τραχηλικού στομίου. Αδιαμφισβήτητα πρόκειται για μια στιγμή-σταθμό στη ζωή της γυναίκας, μια διαδικασία που προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα τόσο για τη μητέρα, όσο και για το μωρό, όπως τη γρήγορη ανάρρωση και τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης επιπλοκών. Επιπλέον, η ορμονική δραστηριότητα που συνοδεύει τον φυσιολογικό τοκετό υποστηρίζει τη γέννηση και ενισχύει τη συναισθηματική σύνδεση ανάμεσα στη μητέρα και το νεογέννητο.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Μαιευτήρας-Γυναικολόγος Δρ. Παναγιώτης Σκλαβούνος μας ενημερώνει αναλυτικά για τα οφέλη του φυσιολογικού τοκετού, για τα συμπτώματα και τη διάρκειά του, καθώς και για τις προϋποθέσεις ασφάλειας του φυσιολογικού τοκετού μετά από καισαρική (VBAC).
Κύριε Σκλαβούνε, μπορείτε να μας αναφέρετε συνοπτικά κάποια από τα κυριότερα οφέλη του φυσιολογικού τοκετού για τη μητέρα και το βρέφος;
Ο φυσιολογικός τοκετός έχει πολλαπλά οφέλη τόσο για τη μητέρα όσο και για το μωρό.
Το μωρό λαμβάνει τα ευεργετικά βακτήρια της μητέρας του
Τα μωρά που γεννιούνται με φυσιολογικό τοκετό επωφελούνται από την πρόσληψη βακτηρίων, τα οποία είναι ευεργετικά. Τα βακτήρια αυτά ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα του μωρού και το προστατεύουν από λοιμώξεις και ασθένειες τις πρώτες ημέρες μετά τη γέννηση. Επιπλέον, τα βακτήρια αυτά ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα του μωρού, καθώς αποικίζουν την εντερική περιοχή και συμβάλλουν στην εντερική υγεία του μωρού.
Τα μωρά έχουν λιγότερα αναπνευστικά προβλήματα
Όταν το μωρό βγαίνει από τον γεννητικό σωλήνα, το αμνιακό υγρό αποβάλλεται φυσιολογικά από τους πνεύμονες του μωρού. Η διαδικασία αυτή μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης αναπνευστικών προβλημάτων στο μωρό.
Πρώιμος θηλασμός
Είναι πολύ ευεργετικό τόσο για το μωρό όσο και για τη μητέρα να δίνεται στο μωρό μητρικό γάλα το συντομότερο δυνατό μετά τη γέννηση. Το μητρικό γάλα περιέχει ένα παχύρρευστο και κιτρινωπό υγρό, το πρωτόγαλα, πλούσιο σε πρωτεΐνες και άλλες ευεργετικές ενώσεις, όπως η ανοσοσφαιρίνη Α και ταυτόχρονα χαμηλό σε σάκχαρα.
Το πρωτόγαλα από το μητρικό γάλα βοηθά στην ανάπτυξη του πεπτικού και στη δημιουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του μωρού.
Δεν υπάρχει κίνδυνος για το επόμενο παιδί
Δίνει περισσότερες πιθανότητες φυσιολογικού τοκετού στην επόμενη εγκυμοσύνη, κάτι που είναι καλύτερο, καθώς μειώνει επιπλοκές, όπως θνησιγένεια και αποβολή.
Μειώνει τον κίνδυνο προβλημάτων υπογονιμότητας
Σύμφωνα με την έρευνα, η πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων γονιμότητας μετά από ένα φυσιολογικό τοκετό είναι πολύ χαμηλή σε σύγκριση με την καισαρική τομή.
Λιγότερες χειρουργικές επιπλοκές
Δεδομένου ότι πρόκειται για φυσιολογικό τοκετό, δεν θα υπάρξουν χειρουργικές επεμβάσεις και δεν θα υπάρξουν επίσης μετεγχειρητικές επιπλοκές, όπως υπερβολική απώλεια αίματος, δευτερογενείς λοιμώξεις, παχυσαρκία και μεγαλύτερη περίοδος ανάρρωσης.
Ταχύτερη ανάρρωση
Ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα του φυσιολογικού τοκετού είναι ο ταχύτερος χρόνος ανάρρωσης και η συντομότερη παραμονή στο νοσοκομείο για τις νέες μητέρες. Μετά από έναν κολπικό τοκετό, η φροντίδα μετά την εγκυμοσύνη είναι επίσης συντομότερη.
Γρήγορος τοκετός
Ένας γρήγορος τοκετός οδηγεί επίσης σε έναν εύκολο τοκετό, καθώς η μητέρα συμμετέχει στη διαδικασία του τοκετού. Οι μύες της μήτρας και ο γεννητικός σωλήνας συνεργάζονται για να βοηθήσουν το μωρό να κινηθεί προς τα κάτω και να βγει έξω.
Αναπτύσσει μια αίσθηση σύνδεσης
Χωρίς φαρμακευτική αγωγή, οι γυναίκες είναι συχνά ξύπνιες κατά τη διάρκεια του τοκετού και αισθάνονται συνδεδεμένες με τα μωρά τους με νέους και διαφορετικούς τρόπους. Πολλές γυναίκες λένε ότι αισθάνονται ενδυναμωμένες από την ικανότητά τους να έχουν φυσικό τοκετό.
Συμπέρασμα
Συνολικά, ο φυσιολογικός κολπικός τοκετός θεωρείται ο ασφαλέστερος και πιο φυσικός τρόπος για να γεννήσει κανείς, όταν δεν υπάρχουν επιπλοκές που απαιτούν καισαρική τομή.
Μιλήστε μας για τα χαρακτηριστικά συμπτώματα του φυσιολογικού τοκετού, τα στάδιά του, καθώς και τη διάρκειά του.
Κατά τον φυσιολογικό τοκετό, διακρίνονται τρία στάδια: Το στάδιο της διαστολής, το στάδιο της εξώθησης και το στάδιο της υστεροτοκίας.
Το στάδιο της διαστολής χωρίζεται σε 2 φάσεις:
Α) τη λανθάνουσα, όπου η διαστολή φτάνει τα 3 εκατοστά και διαρκεί, στην πρωτοτόκο, περίπου 6 ώρες. Το μεγαλύτερο μέρος της φάσης αυτής, η επίτοκος το περνά στο σπίτι. Με την έναρξη της διαστολής, ο τράχηλος αρχίζει να ανοίγει κι εκκρίνεται παχύρρευστη βλέννα. Στη συνέχεια και καθώς ο τράχηλος διαστέλλεται, σπάνε μικρά τριχοειδή αγγεία του πολλές φορές η βλέννα είναι ελαφρώς αιματηρή.
Β) την ενεργό φάση, η οποία ξεκινά από τα 3 εκατοστά και καταλήγει στην τελεία διαστολή του τραχήλου, δηλαδή τα 10 εκατοστά. Στη φάση αυτή σιγά-σιγά η μήτρα, ο τράχηλος και ο κόλπος θα γίνουν ένας ενιαίος σωλήνας από όπου θα γεννηθεί το μωρό. Όσο πιο συχνές και παρατεταμένες είναι οι συστολές, τόσο πιο σύντομα θα συμπληρωθεί η διαστολή.
Στο στάδιο αυτό του τοκετού είναι πολύ σημαντικό η μέλλουσα μητέρα να είναι χαλαρή και να αναπνέει σωστά. Η χαλάρωση είναι απαραίτητη γιατί έτσι ξεκουράζονται οι μύες, οι οποίοι όταν είναι χαλαροί δεν ξοδεύουν οξυγόνο. Έτσι όλο το οξυγόνο μεταφέρεται μόνο στο μωρό και δεν σπαταλάται χωρίς λόγο.
2ο στάδιο: εξώθηση
Όταν η διαστολή γίνει τελεία, δηλαδή 10 εκατοστά, ξεκινά η περίοδος της εξώθησης. Το έμβρυο πιέζεται από τις συστολές της μήτρας, σπρώχνεται προς τα έξω και γεννιέται. Στο στάδιο αυτό το αίσθημα του πόνου μειώνεται και αντικαθίσταται με ένταση, πίεση και τάση για «σφίξιμο» προς τα κάτω. Η συμβολή της επιτόκου εδώ είναι ανεκτίμητη γιατί από τις εξωθήσεις που θα κάνει, εξαρτάται ο χρόνος κατά τον οποίο θα γεννηθεί το έμβρυο. Κατά μέσο όρο το στάδιο αυτό διαρκεί 30-45 λεπτά.
3ο στάδιο: υστεροτοκία
Λίγα λεπτά μετά τη γέννηση του εμβρύου και καθώς η μήτρα συνεχίζει να συστέλλεται, αποκολλάται και εξέρχεται ο πλακούντας. Το στάδιο αυτό διαρκεί ελάχιστα λεπτά και η λεχώνα πια, συνήθως δεν το αντιλαμβάνεται. Το στάδιο αυτό διαρκεί από 5 ως 30 λεπτά το αργότερο.
Η διαδικασία του κολπικού τοκετού συμβαίνει φυσιολογικά μεταξύ της 37ης και της 42ης εβδομάδας της εγκυμοσύνης. Ποιοι είναι οι παράγοντες που θα επηρεάσουν έναν πρόωρο τοκετό; Πώς επηρεάζει ο πρόωρος τοκετός τη μητέρα και το μωρό;
Πρόωρος τοκετός είναι αυτός που συμβαίνει πριν τις 37 εβδομάδες. Περίπου το 12 % των νεογνών στις ΗΠΑ είναι πρόωρα. Το 80 % οφείλεται σε πρόωρη ρήξη υμένων και αυτόματη έναρξη τοκετού. Το υπόλοιπο 20 % λόγω προβλημάτων υγείας στη μητέρα ή το νεογνό..
Είναι πολύ δύσκολη η πρόβλεψη του πρόωρου τοκετού. Ο ισχυρότερος παράγοντας κινδύνου για πρόωρο τοκετό είναι το ιστορικό πρόωρου τοκετού.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι:
Αγχώδεις διαταραχές
- Ανύπαντρες γυναίκες
- Χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση
- Κατάθλιψη
- Κοινωνικο – οικονομικές συνθήκες (διαζύγιο, χωρισμός, θάνατος)
- Λαπαροτομία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
Σωματική κόπωση
- Όρθια στάση
- Χρήση των βιομηχανικών μηχανημάτων
- Έντονη σωματική άσκηση
- Διανοητικό ή περιβαλλοντικό στρες
Υπερβολική διάταση της μήτρας
- Πολλαπλή κύηση
- Υδράμνιο
- Συγγενής ανωμαλία μήτρας
- Ινομυώματα
Ανωμαλίες του τραχήλου της μήτρας
- Ιστορικό αποβολής β τριμήνου
- Ιστορικό χειρουργικής επέμβασης στον τράχηλο
- Πρόωρη διαστολή του τραχήλου της μήτρας ή εξάλειψη
Λοιμώξεις
- Σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα
- Πυελονεφρίτιδα, σκωληκοειδίτιδα, πνευμονία
- Ουρολοίμωξη ή βακτηριουρία
- Περιοδοντική νόσος
Παθολογικός πλακούντας
- Προδρομικός πλακούντας
- Αποκόλληση πλακούντα
- Κολπική αιμορραγία
Διάφορα
- Προηγούμενος πρόωρος τοκετός
- Κατάχρηση ουσιών
- Κάπνισμα
- Ηλικία της μητέρας (<18 ή> 40)
- Φυλή (African)
- Η κακή διατροφή και ο χαμηλός δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ<20)
- Ανεπαρκής προγεννητική φροντίδα
- Αναιμία (αιμοσφαιρίνη <10 g / dL)
- Υπερβολική συσταλτικότητα της μήτρας
- Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο
- Γονότυπος
Εμβρυϊκοί παράγοντες
- Συγγενείς ανωμαλίες του εμβρύου
- Υπολειπόμενη ενδομήτρια ανάπτυξη εμβρύου (IUGR)
O πρόωρος τοκετός προκαλεί σοβαρές νεογνικές επιπλοκές, οι σπουδαιότερες από τις οποίες είναι το σύνδρομο της αναπνευστικής δυσχέρειας, η ενδοκοιλιακή εγκεφαλική αιμορραγία, η σηψαιμία και η νεκρωτική εντεροκολίτιδα. Σε πολλές περιπτώσεις οι επιπλοκές αυτές οδηγούν τα νεογνά στο θάνατο και η συχνότητα εκδήλωσής τους εξαρτάται όχι μόνο από την ηλικία της κύησης που πραγματοποιείται ο τοκετός, αλλά και από το βάρος γέννησης. Όμως, τα τελευταία 20 χρόνια η επιβίωση των πρόωρων νεογνών έχει σημαντικά βελτιωθεί και αυτό οφείλεται στην ύπαρξη καλύτερης περιγεννητικής φροντίδας.
Tα προβλήματα που παρουσιάζονται στα πρόωρα νεογνά δεν οφείλονται μόνο στην προωρότητα, αλλά κυρίως στην ανωριμότητα των οργάνων και των συστημάτων τους. Όσο μικρότερη είναι η εβδομάδα κύησης που πραγματοποιείται ο πρόωρος τοκετός, τόσο μικρότερο είναι το ποσοστό των υγιών παιδιών. Η προωρότητα αποτελεί σημαντική αιτία της νεογνικής παθολογίας, με υψηλά ποσοστά νευρολογικής βλάβης σε νεογνά που γεννήθηκαν πριν την 26η εβδομάδα κυήσεως και επέζησαν.
Έτσι, την 24η εβδομάδα το ποσοστό των υγιών νεογνών είναι μόνον 6%, ενώ την 25η και την 26η εβδομάδα το ποσοστό αυτό αυξάνει εντυπωσιακά και φθάνει το 45% και 50% αντίστοιχα. Ο πρόωρος τοκετός είναι υπεύθυνος για το 75-90% των νεογνικών θανάτων που οφείλονται σε συγγενείς ανωμαλίες και το 50% σε παιδικές νευρολογικές ανωμαλίες.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, της ΕΛΣΤΑΤ φαίνεται πως υπάρχει μεγάλη δυσαναλογία ανάμεσα στους φυσιολογικούς τοκετούς και τις γεννήσεις με καισαρική τομή. Πιο συγκεκριμένα, το 2023 πάνω από 44.400 παιδιά γεννήθηκαν με καισαρική τομή, αριθμός που αντιστοιχεί σε πάνω από το 62% των συνολικών γεννήσεων. Το φαινόμενο επισημαίνεται και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σύσταση του οποίου είναι οι καισαρικές τομές να μην υπερβαίνουν το 15% των τοκετών. Πώς σχολιάζετε από την πλευρά σας αυτήν την τάση; Γιατί η καισαρική να επιλέγεται ως «βολική» λύση για την επίτοκο και τον ιατρό;
Στη χώρα μας παρατηρούνται πράγματι ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά τοκετών με καισαρική. Οι λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς για να μπορούμε να βγάλουμε ένα ασφαλές συμπέρασμα. Πρόσφατη έρευνα της Εθνικής Επιτροπής Θηλασμού και του Ινστιτούτου Υγείας Παιδιού έδειξε ότι στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό για τις Ελληνίδες ανέρχεται στο 52,5%. Πρόκειται για ένα από τα υψηλότερα ποσοστά παγκοσμίως. Στην Ευρώπη, η καισαρική τομή ανέρχεται στο 25-30% των συνολικών τοκετών. Από τους τοκετούς αυτούς, περίπου το 1/3 είναι επαναλαμβανόμενες καισαρικές.
Καταρχήν πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι υπό φυσιολογικές συνθήκες ο τρόπος επιλογής γέννησης ενός παιδιού είναι ο φυσιολογικός τοκετός. Η καισαρική κανονικά οφείλει να γίνεται για καθαρά ιατρικούς λόγους. Βέβαια σε ανεπτυγμένες χώρες όπως η Ελλάδα το ποσοστό των καισαρικών τείνει να αυξηθεί καθώς όλο και περισσότερες μητέρες προτιμούν να αποφύγουν την οδυνηρή, όπως νομίζουν, διαδικασία του φυσιολογικού τοκετού. Με βάση τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες η καισαρική τομή πρέπει να εφαρμόζεται όταν συντρέχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Ενδεικτικά αξίζει να αναφέρουμε κάποιες από αυτές:
- Όταν εμφανιστεί επιπλοκή κατά τη διάρκεια του τοκετού και κινδυνεύσει η μητέρα ή το μωρό.
- Όταν για διάφορους λόγους επιβληθεί η πρόωρη γέννηση του παιδιού.
- Όταν το μωρό έχει ισχιακή προβολή.
- Αν αποκολληθεί ο πλακούντας από το τοίχωμα της μήτρας.
- Σε περίπτωση δίδυμης κύησης και τα μωρά αλληλοεμποδίζονται να γεννηθούν.
- Όταν το μωρό έχει χαμηλούς παλμούς λόγω δυσφορίας.
- Όταν ο τράχηλος της μητέρας δεν διαστέλλεται.
- Όταν η λεκάνη της μητέρας είναι δυσανάλογη, συνήθως μικρή σε σχέση με το μέγεθος του μωρού.
- Όταν η μητέρα έχει ινομύωμα, που εμποδίζει το μωρό στη διαδρομή
Εν τέλει είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό, ότι η καισαρική οφείλει να εφαρμόζεται όταν όλες οι δυνατότητες για την επίτευξη ενός φυσιολογικού τοκετού έχουν εξαντληθεί με μοναδικό γνώμονα την απόλυτη ασφάλεια για τη μητέρα και το μωρό της.
Ποιες είναι, τέλος, οι προϋποθέσεις για να θεωρηθεί ασφαλής η επιλογή του VBAC για μια γυναίκα που έχει υποβληθεί σε καισαρική στο παρελθόν; Υπάρχουν ενδεχόμενοι κίνδυνοι και πώς τους διαχειρίζεστε;
Στη σύγχρονη μαιευτική και μετά από αρκετές μελέτες διεθνώς, ολοένα και περισσότερες γυναίκες μπορούν να προσπαθήσουν να γεννήσουν φυσιολογικά με ασφάλεια μετά από καισαρική (VBAC / Vaginal Birth After Caesarean). Πιο συγκεκριμένα, περίπου 3 στις 4 γυναίκες (75% με 80%) που διανύουν μια φυσιολογική εγκυμοσύνη χωρίς επιπλοκές θα μπορέσουν, με την προϋπόθεση ότι θα ξεκινήσει αυτόματα ο τοκετός, να γεννήσουν φυσιολογικά μετά από μία καισαρική τομή. Το ποσοστό αυτό είναι ακόμα μεγαλύτερο σε τριτοτόκους γυναίκες που έχουν ήδη γεννήσει φυσιολογικά μια φορά, πριν ή μετά από την καισαρική τομή.
Υπάρχουν όμως ορισμένες προϋποθέσεις προκειμένου μια γυναίκα να προσπαθήσει να γεννήσει φυσιολογικά μετά από καισαρική τομή.
- Ιδανικά, θα πρέπει να έχει γεννήσει μόνο μία φορά με καισαρική, και συγκεκριμένα με εγκάρσια (οριζόντια) χαμηλή τομή και όχι με κάθετη «κλασσική» τομή. Υπό αυστηρές προϋποθέσεις αυτό μπορεί να γίνει και μετά από δύο καισαρικές τομές.
- Δεν πρέπει να υπάρχει ιστορικό ρήξης της μήτρας και ούτε να έχει πραγματοποιηθεί κάποιο μείζων γυναικολογικό χειρουργείο (πχ αφαίρεση ινομυωμάτων).
- Να μην (συν)υπάρχει και κάποιο άλλο πρόβλημα υγείας (πχ διαβήτης, υπέρταση) που θα μπορούσε να θέσει την κύηση σε κίνδυνο.
- Επιπλέον, απαγορεύεται να γίνει πρόκληση τοκετού, δηλαδή ο τοκετός θα πρέπει να ξεκινήσει από μόνος του, χωρίς ιατρική ή/και φαρμακευτική παρέμβαση.
- Τέλος, καλό είναι η γυναίκα να μην είναι παχύσαρκη, με δείκτη σωματικής μάζας όχι περισσότερο από 30.
Info:
Δρ. Παναγιώτης Σκλαβούνος, Μαιευτήρας–Γυναικολόγος, Εξειδικευμένος Γυναικολόγος Ογκολόγος, Διευθυντής της Β’ Κλινικής Γυναικολογικής Ογκολογίας του νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ.
Εξειδικεύτηκε σε κορυφαία νοσοκομεία της Γερμανίας, τα οποία παρείχαν όλο το φάσμα της Μαιευτικής, Γυναικολογίας, Εμβρυομητρικής Ιατρικής και Γυναικολογικής Ογκολογίας.
Είναι συγγραφέας ως τώρα 17 δημοσιεύσεων σε διεθνώς αναγνωρισμένα ιατρικά περιοδικά και έχει συμμετάσχει στην έκδοση τριών ιατρικών συγγραμμάτων. Επιπρόσθετα έχει πραγματοποιήσει περισσότερες από 100 ομιλίες σε ελληνικά και διεθνή ιατρικά συνέδρια.