Της Μαρίας Τσανάδη

Το μεγαλύτερο άγχος ενός γονέα είναι αναμφισβήτητα να μεγαλώσει τα παιδιά του και να τα δει ευτυχισμένα. Εκτός από το αυτονόητο που ευχόμαστε όλοι και δεν είναι άλλο από την υγεία, όταν γινόμαστε γονείς συνειδητοποιούμε πολύ γρήγορα, ότι όταν λέμε “υγεία” η έννοια είναι ευρύτερη.

Διότι, ειδικά στην εποχή μας, που οι καθημερινοί ρυθμοί είναι πολύ διαφορετικοί σε σύγκριση με το παρελθόν και παράλληλα τα ερεθίσματα και οι προσλαμβάνουσες πολύ περισσότερα, οφείλουμε να προσαρμοστούμε και να προετοιμάσουμε όσο  γίνεται καλύτερα τα παιδιά μας να ενσωματωθούν σε αυτή την κοινωνία. Όμως δεν πρόκειται για μία εύκολη υπόθεση, διότι διαπιστώνουμε ότι τα δικά μας άγχη είναι πολλά, με αποτέλεσμα να πρέπει να βρίσκουμε καθημερινά τρόπους ούτως ώστε να βλέπουμε τα παιδιά μας υγιή, όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά.

Ένας τομέας ιδιαίτερα σημαντικός. Η ψυχική υγεία είναι σε κάθε ηλικία ένας σημαντικότατος παράγοντας για να λειτουργήσουμε. Βρίσκοντας τις απαραίτητες ισορροπίες με τον ίδιο μας τον εαυτό, μπορούμε να εξελιχθούμε ως προσωπικότητες. Όταν λοιπόν φτάσει η στιγμή να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας, αυτόματα προβληματιζόμαστε για την πορεία αυτού του υπέροχου ταξιδιού. Σε σύγκριση με το παρελθόν, βλέπουμε όλο και περισσότερους γονείς να προσπαθούν να βρίσκονται κοντά στα παιδιά τους, σε όλα τα επίπεδα. Η ψυχική υγεία των παιδιών απασχολεί όλο και περισσότερο την κοινωνία μας, με τους ενήλικες να είναι πιο συνειδητοποιημένοι αλλά και δεκτικοί σε συμβουλές και κατευθύνσεις.

Για ζητήματα που αφορούν το ευαίσθητο αυτό κομμάτι, ιδιαίτερα σε πιο μεγάλες οικογένειες, αλλά και για το πόσο σημαντικό είναι να μην κλείνουμε τα μάτια σε ενδείξεις έτσι ώστε να είμαστε πραγματικά κοντά στα παιδιά μας, προσφέροντάς τους ουσιαστική βοήθεια όποτε χρειαστεί, μιλήσαμε με την Παιδοψυχίατρο, Κωνσταντίνα Μπατζιάνα. Η ίδια μεταξύ άλλων υπογράμμισε τη σημασία της έγκαιρης παρέμβασης όταν πρόκειται για θέματα που αφορούν τη ψυχική υγεία των παιδιών, ενώ όπως επισημαίνει σε μεγάλες οικογένειες το “εγώ” δίνει τη θέση του στο “εμείς”, κάτι που είναι εξαιρετικά σημαντικό για την ωρίμανση των παιδιών.

• Στην εποχή μας όλο και περισσότεροι επιλέγουν να μην κάνουν μεγάλη οικογένεια. Με δεδομένους τους ρυθμούς της κοινωνίας θεωρείτε ότι είναι δύσκολο να αντεπεξέλθουν οι σημερινοί γονείς στις ανάγκες των παιδιών; Ειδικότερα στις ψυχικές ανάγκες;

Η γέννηση και η ανατροφή παιδιών αποτελούσε και αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες ευθύνες του ανθρώπου. Ωστόσο οι άνθρωποι στη σημερινή κοινωνία έχουν την επιλογή να μην θέλουν να αποκτήσουν παιδιά. Οι κυριότεροι λόγοι είναι οικονομικοί, λόγοι καριέρας, απουσία συντρόφου και το κυριότερο φόβος μπροστά στην ευθύνη πως η ζωή ενός νέου ανθρώπου θα αποτελεί δική τους υποχρέωση ως την ενηλικίωση. Επίσης υπάρχουν ζευγάρια που δεν προχωρούν στην απόκτηση παιδιών πιστεύοντας ότι θα φέρουν στον κόσμο παιδιά που θα εμφανίσουν προβλήματα υγείας σωματικά ή ψυχικά, κληρονομούμενα είτε επίκτητα. Η επιλογή της μεγάλης οικογένειας δηλαδή περισσότερα από τρία παιδιά είναι πιο σπάνιο στις μέρες μας και είναι άμεσα εξαρτώμενο από το κοινωνικό- οικονομικό και πολιτισμικό επίπεδο των γονέων.

• Πώς μπορεί μια μητέρα να κρατήσει τις ισορροπίες όταν έχει να κάνει με πολλά παιδιά που το καθένα προφανώς έχει διαφορετική ψυχοσύνθεση;

Όπως γνωρίζουμε οι γονείς αποτελούν πρότυπα προς μίμηση για τα παιδιά θετικών ή αρνητικών συμπεριφορών. Η πολύτεκνη μητέρα οφείλει να προλαμβάνει να απαλλάσσει ή και να συμμετέχει σε οτιδήποτε αφορά τα παιδιά. Για να κρατήσει τις ισορροπίες οφείλει να σκεφτεί και πράξει για κάθε παιδί ξεχωριστά, να λειτουργεί με το μηχανισμό της ενσυναίσθησης να δίνει ίσες ευκαιρίες σε όλους, να καλλιεργεί το αίσθημα ατομικής ευθύνης και ανεξαρτησίας στα παιδιά.

• Η συμβίωση με πολλά αδέρφια πώς αποτυπώνεται στην πορεία του παιδιού; Βοηθάει στην ωρίμανσή του;

Σύμφωνα με τον Bowen, η θέση που έχουν τα παιδιά στην οικογένεια καθορίζει και τους ρόλους που θα αναλάβουν στην πορεία της ζωής τους. Η θέση και η συμβίωση των αδελφών στο σύστημα της οικογένειας είναι μόνο μια πτυχή των παραγόντων που συμβάλουν στην ωρίμανση και την μετέπειτα πορεία τους.

Ενδεικτικά θα έλεγα και σύμφωνα με τις θεωρίες, το πρώτο παιδί θα έχει την τάση να περιποιείται και να προσφέρει ως ενήλικας, το δεύτερο παιδί συνήθως αποκτά χαρακτηριστικά που δεν έχει ο πρώτος προκειμένου να αποκτήσει τον έπαινο και ως ενήλικας λειτουργεί με σύνεση, το υστερότοκο είναι πολύ κοινωνικό , ελεύθερο πνεύμα και μοιάζει με το μοναχοπαίδι.

• Η τάση των σημερινών γονέων να κακομαθαίνουμε τα παιδιά μας παρατηρείται λιγότερο σε οικογένειες με πολλά παιδιά;

Εξαρτάται πώς αντιλαμβανόμαστε την έκφραση “τα κακομαθαίνουμε”. Αν εννοούμε τα υλικά αγαθά γνωρίζουμε όλοι ότι σε μια πολύτεκνη οικογένεια αυτό δεν είναι εφικτό οικονομικά . Από την άλλη τα πολλά παιδιά μιας μεγάλης οικογένειας δεν μεγαλώνουν με τον άξονα του «εγώ» αλλά του «εμείς» όπου όλα είναι κοινά και μαθαίνουν να μοιράζονται χωρίς εγωισμούς.

• Οι γονείς πόσο εύκολα εντοπίζουν θέματα που αφορούν την ψυχική υγεία των παιδιών τους; Ζητούν εγκαίρως τη βοήθεια ειδικών;

Οι γονείς πολύτεκνων οικογενειών προβληματίζονται συχνά για την ψυχική υγεία των παιδιών τους και μάλιστα ίσως είναι και πιο ευαισθητοποιημένοι. Αναζητούν βοήθεια στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας για θέματα όπως τις σχολικές επιδόσεις την προσαρμογή, τις διαπροσωπικές σχέσεις αυτών αλλά και σοβαρότερα ζητήματα που αφορούν την ψυχο-αναπτυξιακή εξέλιξη.

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά που ενισχύονται στα παιδιά που έχουν αδέρφια; Όταν είναι πολλά τα αδέρφια υπάρχουν σημεία που πρέπει να προσέξουν οι γονείς προκειμένου να υπάρχει αρμονική συνύπαρξη;

Η πολυμελής οικογένεια από μόνη της αποτελεί ένα σύστημα όπου όλοι οφείλουν να ενισχύσουν την προσωπική τους αυτονομία, την ανεξαρτησία το αίσθημα ευθύνης , το αίσθημα της προσφοράς και της φροντίδας. Οι γονείς χρειάζεται να δείξουν μεγαλύτερη προσοχή στις τριγονοποιήσεις και στις υποομάδες οι οποίες διαταράσσουν την οικογενειακή ευτυχία.

• Η πανδημία πόσο επηρέασε τα παιδιά;

Δυστυχώς δεν έχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες στο γενικό πληθυσμό για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα. Από προσωπική εμπειρία θα έλεγα ότι οι οικογένειες που δυσλειτουργούσαν πριν την πανδημία επηρεάστηκαν περισσότερο.

• Ποια είναι τα σημάδια που οι γονείς δεν πρέπει να αψηφούμε και μας οδηγούν στο να καταλάβουμε ότι το παιδί μας αντιμετωπίζει κάποιο θέμα; Τι συμβουλεύετε τους γονείς που έχουν παιδιά στην εφηβεία;

Στις σοβαρές ψυχικές ασθένειες οι γονείς αντιλαμβάνονται την αλλαγή του παιδιού τους πριν την εγκατάσταση της νόσου. Ανεξάρτητα από τις ψυχικές διαταραχές υπάρχουν γενικά σημεία που όσο νωρίτερα τα εντοπίζουν οι γονείς τόσο πιο αποτελεσματική να είναι και η θεραπεία. Οι αλλαγές στον ύπνο και ή στην όρεξη, απουσία ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που ήταν διασκεδαστικές, πτώση των σχολικών επιδόσεων, αδικαιολόγητες απουσίες. Απομόνωση στο δωμάτιο, εμμονές με το βάρος και το φαγητό, αυτοτραυματισμοί και ψεύτικες ιστορίες γύρω από αυτό, ανυπακοή, πολύωρη χρήση υπολογιστών. Μια μελέτη του Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) διαπίστωσε ότι, 7,1% των παιδιών ηλικίας 3-17 ετών έχουν διαγνώσει άγχος και 3,2% των παιδιών ηλικίας 3-17 ετών έχουν διαγνωσθεί με κατάθλιψη. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας των εφήβων είναι συνηθισμένα και τα περισσότερα θεραπεύσιμα, ας τα αντιμετωπίσουμε με σύνεση για να τους προσφέρουμε ένα υγειές μέλλον ως ενήλικες.