Της Μαρίας Τσανάδη

Πρόκειται για έναν άνθρωπο που όταν καθίσει κάποιος να συζητήσει μαζί του, είναι αδύνατο να μην αισθανθεί την απόλυτη ηρεμία και αγαλλίαση. Ο πατέρας Χρύσανθος Μαργαρίτης, ένας δικός μας άνθρωπος, βρέθηκε στη γενέτειρά του τη Λάρισα και είχαμε τη χαρά και την τιμή να μας αφιερώσει λίγο από τον πολύτιμο χρόνο του για να συζητήσουμε για διάφορα θέματα της εποχής, έχοντας πάντα ως κεντρικό άξονα, την οικογένεια.

Πρώτο παιδί πολύτεκνης οικογένειας, με γονείς θεολόγους, μεγάλωσε κοντά στην Εκκλησία, ενώ ο πνευματικός του, ο μετέπειτα ιεραπόστολος Μητροπολίτης Πενταπόλεως Ιγνάτιος Μαδενλίδης, έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στην πορεία της ζωής του. Η αγάπη του για τις φυσικές επιστήμες δεν επισκίασε το κάλεσμα που δέχθηκε στην ψυχή του για τη Θεολογία και την αφιέρωση. Ιεροκήρυκας σήμερα της Ι. Μ. Αλεξανδρουπόλεως και μέλος της Αδελφότητος Θεολόγων “Ο Σωτήρ”, έχει έναν μοναδικό τρόπο να σε καθηλώνει. Μας μίλησε για την καραντίνα, τις εικόνες που είδαμε στις εκκλησίες μας τις άγιες μέρες του Πάσχα, αλλά και για το θεσμό της οικογένειας, το ρόλο της εκπαίδευσης, την προσφορά της Εκκλησίας και την απουσία του κράτους όσον αφορά στη στήριξη των πολύτεκνων οικογενειών, τις οποίες χαρακτήρισε “θαύμα”.

Η συζήτησή μας επεκτάθηκε και στην Ορθόδοξη Ιεραποστολή στην Αφρική, καθώς και στη Χριστιανική κατασκήνωση, όπως την έζησε από τα παιδικά του χρόνια ως σήμερα. Στη σελίδα μας θα υπάρξουν ειδικά αφιερώματα για τα συγκεκριμένα θέματα. Όσον αφορά στα υπόλοιπα ζητήματα, ακολουθεί μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συνέντευξη – συζήτηση, με τον π. Χρύσανθο.

•  Μετά από 2 χρόνια είχαμε την ευκαιρία να ζήσουμε και πάλι τις άγιες μέρες του Πάσχα εκεί που πρέπει. Είδαμε τις εκκλησίες γεμάτες με κόσμο, και μάλιστα πολλούς νέους. Αυτή δεν είναι η εικόνα που μας έλειψε περισσότερο;

Και στον Έβρο όπου βρίσκομαι, αλλά και στη Λάρισα, όπως έμαθα, οι εκκλησίες γέμισαν. Είδαμε μετά από πολύ καιρό μία εικόνα που, αν μη τι άλλο, στις μέρες μας είναι παρήγορη. Πράγματι φάνηκε ότι μας είχε λείψει αυτή η κατάνυξη, αυτή η στενή σχέση και επαφή με τον Δημιουργό και Σωτήρα μας. Μάλιστα είδαμε νέους ανθρώπους, οικογένειες να προσέρχονται με λαχτάρα. Η ανάγκη να έρθουν στην εκκλησία φάνηκε έντονα τις άγιες εκείνες ημέρες.

• Τα τελευταία χρόνια τι είναι αυτό που παρατηρείτε όσον αφορά στη σχέση κυρίως των νέων με την πίστη μας;

Το γενικό πνεύμα της αποστασίας, που έρχεται κυρίως από τη Δύση και πλήττει περισσότερο τη νέα γενιά, έχει επηρεάσει έντονα και την πατρίδα μας, με πτυχές του τον υπερκαταναλωτισμό, την αθεΐα, τη σχετικοποίηση των πάντων. Το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης δεν αφορά μόνο στον τομέα του εμπορίου. Αυτό ίσως είναι το πιο ανώδυνο. Βλέπουμε να προχωρεί στον τομέα των ιδεών, των θρησκειών, του πολιτισμού, γίνεται μια απόπειρα ομογενοποίησης του κόσμου. Περνάει ένας οδοστρωτήρας που θέλει να καταλύσει τις ιδιαίτερες παραδόσεις των εθνών, να εξουδετερώσει τις πνευματικές αντιστάσεις και να κάνει τους ανθρώπους εύκολα χειραγωγήσιμους. Έτσι και στη χώρα μας παρατηρούμε μία σταδιακή απομάκρυνση από την παράδοσή μας, και μάλιστα από την Ορθόδοξη πίστη, που εδώ είχε μια πολύ ζωντανή παρουσία όλους τους προηγούμενους αιώνες.

• Πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε η καραντίνα σε αυτή την εικόνα;

Στον τόπο μας εδώ και 20 αιώνες ζήσαμε θαύματα με τη συμπόρευση Έθνους και Εκκλησίας. Αυτό, όπως είπαμε, τις τελευταίες δεκαετίες φαίνεται να αποδυναμώνεται. Στο κλίμα αυτό προστέθηκε, λόγω του κορωνοϊού, ο εγκλεισμός στο σπίτι και η αποκοπή από τη λατρεία, στην αρχή λόγω του φόβου, στη συνέχεια και εξαιτίας της συνήθειας. Έτσι απομακρυνθήκαμε λιγότερο ή περισσότερο όλοι μας, και η νεολαία μας, από τη ζωή της Εκκλησίας. Προσκολλήθηκαν τα νέα παιδιά στις ηλεκτρονικές συσκευές, κάτι που είναι αφύσικο. Κλεισμένα σε ένα δωμάτιο, μπροστά σε μία οθόνη, δεν αναπτύσσονται φυσιολογικά. Εκτός αυτού, έρχονται αντιμέτωπα και με πολλούς κινδύνους, αφού σερφάροντας στο διαδίκτυο ταξιδεύουν σε όλον τον κόσμο, εντελώς απροστάτευτα.

• Απομακρύνονται λοιπόν από την πίστη και ακολουθούν επικίνδυνα μονοπάτια. Θεωρείτε ότι έχουμε συνειδητοποιήσει τους κινδύνους;

Δυστυχώς η πολιτεία και εδώ, όπως και σε άλλους τομείς, δεν έχει λάβει τα απαιτούμενα μέτρα για την ασφάλεια των παιδιών και των νέων από τους κινδύνους της τεχνολογίας. Σε άλλα κράτη υπάρχουν πιο αυστηροί κανόνες. Σημαντική είναι επίσης η ευθύνη των γονέων και του σχολείου. Το σχολείο οφείλει να καθοδηγεί και να ενημερώνει τους μαθητές και οι γονείς να συμβουλεύονται τους ειδικούς για τη σωστή χρήση της τεχνολογίας. Πρόκειται για μέσα απαραίτητα στις μέρες μας, αλλά χρειάζεται ασφάλεια και μέτρο στη χρήση τους.

Λόγω της καραντίνας εθιστήκαμε περισσότερο στις οθόνες και τώρα καλούμαστε να βρούμε τρόπο ώστε να γίνει ανάταξη αυτής της κατάστασης. Όσο προχωρούμε προς την κανονικότητα, οφείλουμε όλοι μας, γονείς, εκκλησία και σχολείο, να βοηθήσουμε τη νεολαία να βρει πάλι το φυσιολογικό ρυθμό ζωής. Να βγαίνουν οι οικογένειες στη φύση, να αξιοποιήσουν κατά το θέρος τις ευκαιρίες των χριστιανικών κατασκηνώσεων και να ζουν τη ζωή της Εκκλησίας.

• Το σχολείο μέσα σε όλο αυτό το κλίμα, τι ρόλο παίζει και πώς σχολιάζετε τις εξελίξεις στον τομέα της εκπαίδευσης;

Νομίζω ότι στην εποχή μας επαληθεύεται ο λόγος του διδάχου του Γένους Παπουλάκου: “Τα άθεα γράμματα θα καταστρέψουν τον κόσμο”. Με το ίδιο νόημα είχε προφητεύσει νωρίτερα ο θαυμαστός ισαπόστολος και ιερομάρτυρας Κοσμάς ο Αιτωλός: “Το κακό θα σας έρθει από τους διαβασμένους”. Ο πατρο – Κοσμάς ενδιαφέρθηκε πάρα πολύ για την Παιδεία του υπόδουλου τότε Γένους. Έχτισε πλήθος από σχολεία, όπου πήγαινε προέτρεπε τους χωρικούς να διαθέσουν χώρο για σχολείο και παράλληλα να πληρώνουν δάσκαλο για να μαθαίνει γράμματα στα παιδιά τους. Όμως, τι γράμματα; “Γράμματα σπουδάγματα, του Θεού τα πράγματα”, παράδοση και ιστορία ελληνική, πίστη Ορθόδοξη και όλα τα σχετικά.

Σήμερα, δυστυχώς, το ελληνικό σχολείο έχει απομακρυνθεί από αυτές τις ρίζες. Σίγουρα υπάρχουν εκπαιδευτικοί άξιοι στο λειτούργημά τους, αλλά οι συνθήκες δεν τους ευνοούν. Η όλη δομή της εκπαίδευσης και η κατεύθυνση που δίνεται άνωθεν σήμερα, είναι σε διαφορετικό δρόμο, γίνεται περισσότερο τεχνοκρατική και μέσω των μαθημάτων διοχετεύονται στις παιδικές και εφηβικές ψυχές αντιπαραδοσιακά και αντορθόδοξα μηνύματα.

Η οικογένεια πλέον καλείται να μην εφησυχάζει και να καθοδηγεί τα παιδιά, ώστε να αξιοποιούν μεν ό,τι καλό παρέχει το σχολείο, αλλά να λαμβάνουν και συμπληρωματική αγωγή από την κατήχηση της Εκκλησίας. Κι εδώ, ως προς την κατήχηση, οπισθοχωρήσαμε τα τελευταία χρόνια, επειδή αν και έγιναν προσπάθειες διαδικτυακά, σαφέστατα ούτε είναι εύκολο αλλά ούτε και συγκρίνεται αυτή η μέθοδος με την άμεση και προσωπική επαφή και επικοινωνία, ειδικά στις μικρότερες ηλικίες. Τώρα που υπάρχει η δυνατότητα της φυσικής παρουσίας, καλούμαστε να κερδίσουμε το χαμένο έδαφος.

• Μέσα σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες, βλέπουμε πολύτεκνες οικογένειες να δίνουν τον δικό τους αγώνα. Όλο και λιγότερα νέα ζευγάρια επιλέγουν να κάνουν μεγάλη οικογένεια. Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η πολιτεία στην εικόνα αυτή;

Βλέπουμε τελευταία, με το πρόσχημα της οικονομικής κρίσης, ακόμη και κάποια ευνοϊκά μέτρα της πολιτείας υπέρ των πολύτεκνων οικογενειών, να αίρονται και να αναιρούνται. Αυτό είναι έξω από κάθε λογική. Σε ένα κράτος που υποφέρει από υπογεννητικότητα, που οι εκτρώσεις, νόμιμες και παράνομες, κάνουν θραύση, που έχει γείτονες άπληστους και απαιτητικούς, έτοιμους να καταλύσουν την ηθική μας κυριαρχία, οι πολιτικοί μας αδρανούν γι’ αυτό το μείζον πρόβλημα, που αποτελεί μια βραδυφλεγή βόμβα έτοιμη να σκάσει.

Ακόμη χειρότερο όνειδος αποτελούν τα βέβηλα αντεθνικά και αντιχριστιανικά νομοθετήματα που ψηφίζονται κατά καιρούς στην ελληνική Βουλή και προσβάλλουν βάναυσα την πίστη, την ηθική, ακόμη και την ανθρώπινη ζωή στο ξεκίνημά της. Τέτοιου είδους νόμοι, που σημειωτέον υιοθετούνται σχεδόν από όλες τις πολιτικές παρατάξεις, στρέφονται με μανία ενάντια στην παραδοσιακή οικογένεια, αυτό το κύτταρο της κοινωνίας, και υποσκάπτουν τα θεμέλια της πατρίδας μας.

Οφείλουμε να διαμαρτυρόμαστε έντονα, να αξιοποιούμε κατάλληλα το προνόμιο της ψήφου μας και να προσευχόμαστε στον Αναστάντα Κύριό μας να αναδεικνύει φιλόχριστους και φιλοπάτριδες άρχοντες, ματαιώνοντας τα πονηρά σχέδια των σκοτεινών δυνάμεων.

• Γενικότερα βλέπουμε ότι σε σύγκριση με το παρελθόν, υπάρχει κρίση στον τομέα της οικογένειας, ενώ τα διαζύγια τείνουν να φτάσουν σε αριθμό τους γάμους. Γιατί υπάρχει αυτή η εικόνα;

Δυστυχώς ο εγωισμός και μέσα στις οικογένειες κάνει θραύση. Έχουμε εθιστεί σε έναν ατομιστικό τρόπο ζωής και δεν είμαστε έτοιμοι να θυσιάσουμε και να στερηθούμε κάτι για χάρη της αγάπης.

Επιπλέον ο θεσμός του γάμου πάσχει. Αυξάνονται οι πολιτικοί γάμοι και τα σύμφωνα συμβίωσης, ενώ πολλοί είναι εκείνοι που επιλέγουν τον θρησκευτικό Γάμο χωρίς πίστη και πνευματική προετοιμασία. Συνήθως εκλαμβάνουν τον Γάμο στην Εκκλησία όχι ως Μυστήριο, αλλά ως απλό κοινωνικό γεγονός. Συχνά η απόφαση λαμβάνεται επειδή πιέζουν οι γονείς και επειδή το ζευγάρι θέλει να εντυπωσιάσει και να μαζέψει δώρα. Όταν λοιπόν γίνεται ο Γάμος με τέτοια κριτήρια, μην απορούμε για τα ναυάγια που συνήθως ακολουθούν. Όπως η θεία Κοινωνία, το κορυφαίο Μυστήριο, για να έχει πραγματική αξία και να λειτουργήσει σωστά, χρειάζεται σωστή πνευματική προετοιμασία, έτσι και το μυστήριο του Γάμου, απαιτεί μια ανάλογη προετοιμασία.

Τα λάθη συνήθως αρχίζουν από πολύ νωρίς. Οι νέοι μας, παρασυρόμενοι από το κοσμικό περιβάλλον, χάνουν την αγνότητα και συνάπτουν πρόωρες και ανώριμες προγαμιαίες σχέσεις. Και αργότερα συζούν χωρίς δεσμεύσεις, αστεφάνωτοι για χρόνια. Φοβούνται να προχωρήσουν, νοιώθοντας ίσως και απογοήτευση, καθώς βλέπουν την οικογενειακή αποτυχία πολλών άλλων γύρω τους.

• Ποιον δρόμο λοιπόν πρέπει να ακολουθήσει ένα νέο ζευγάρι;

Όταν ένα νέο ζευγάρι έχει πνευματικές αρχές και αντικρίζει την οικογένεια ως κάτι ιερό, μπορεί να ξεκινήσει με στέρεες βάσεις την κοινή του πορεία, έχοντας πίστη, μυστηριακή ζωή και έναν πνευματικό που θα βρίσκεται κοντά τους για να τους κατευθύνει. Για την οικογένεια αυτή δεν ισχύουν οι γενικές στατιστικές, που είναι απογοητευτικές. Εδώ υπάρχουν άλλες στατιστικές, πολύ πιο ευνοϊκές.

Αν έχουν υποπέσει σε λάθη κατά τη νεανική τους ηλικία ή τέλεσαν τον Γάμο τους τυπικά, χωρίς την απαραίτητη προετοιμασία και συναίσθηση, μπορούν να κάνουν ένα νέο ξεκίνημα με τη μετάνοια και την ιερά Εξομολόγηση και να ζήσουν πλέον με συνέπεια τη χριστιανική ζωή. Οπότε θα ενεργοποιηθεί και θα ακτινοβολήσει στον οικογενειακό βίο τους η χάρη του Μυστηρίου που είχαν λάβει.

Αυτές είναι οι σωστές προϋποθέσεις για οικογενειακή αρμονία και ευτυχία. Τέλειες καταστάσεις εδώ στη γη βέβαια δεν υπάρχουν. Θα σηκώσουν με υπομονή τον σταυρό τους, θα παλέψουν με την ευλογία και τη χάρη του Θεού και θα νικήσουν!

• Παρά τις δυσκολίες πάντως, υπάρχουν ζευγάρια που έχουν δημιουργήσει μεγάλες οικογένειες και αγωνίζονται καθημερινά για να προσφέρουν ένα καλύτερο μέλλον στα παιδιά τους. Την επιλογή τους για μεγάλη οικογένεια πιστεύετε ότι την κατανοεί η πλειοψηφία;

Στην εποχή μας μια πολύτεκνη οικογένεια, είναι ένα θαύμα. Έχω επαφή με πολυμελείς οικογένειες και παρά το γεγονός ότι μπορεί να φαίνεται κάτι πολύ δύσκολο, διαπιστώνουμε ότι κάποια στιγμή, οι οικογένειες αυτές μπαίνουν, θα λέγαμε, στον αυτόματο πιλότο. Μαθαίνουν όλα τα μέλη να είναι λειτουργικά, να βοηθούν και να φροντίζουν ο ένας τον άλλον. Πρέπει να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε μαθηματικά, υπολογίζοντας αριθμούς. Τα περισσότερα παιδιά, παρά τον κόπο που απαιτούν, δίνουν περισσότερη χαρά και ευλογία. “Ο Θεός στέλνει το παιδί μαζί με την προίκα του”, λέει ο λαός μας. Σε μία αξιόλογη πολύτεκνη οικογένεια στον Έβρο, ο πατέρας μού έλεγε ότι, όταν υπολογίζει τα έσοδα και τα έξοδα με το μολύβι, δεν βγαίνουν οικονομικά. Όμως με κάποιον περίεργο τρόπο, δεν έχουν ξεμείνει και αντεπεξέρχονται στις υποχρεώσεις τους.

Αυτό το θαύμα της πολύτεκνης οικογένειας, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να το κατακρίνουμε. Δυστυχώς, βλέπουμε φίλους και συγγενείς, κάποτε και ανθρώπους της Εκκλησίας, να αποθαρρύνουν νέα ζευγάρια από το να κάνουν μεγάλη οικογένεια, λέγοντας απαράδεκτα πράγματα. Αυτή η νοοτροπία είναι μεγάλη αμαρτία. Οι νέοι γονείς να κλείνουν τα αυτιά τους σε τέτοιες φωνές και να προχωρούν με πίστη στο καθήκον τους.

• Τα πολλά παιδιά, όπως έχει επισημανθεί και από παιδοψυχιάτρους, αναπτύσσουν την υπευθυνότητα. Οπότε τελικά στην πράξη δεν είναι ακατόρθωτο να λειτουργήσει αρμονικά μια μεγάλη οικογένεια; Τι επιλέγουν όμως τελικά τα νέα ζευγάρια σήμερα;

Σε μια οικογένεια με πολλά παιδιά, σίγουρα αυτά μαθαίνουν να μοιράζονται όσα έχουν στην κοινή οικογενειακή ζωή. Δεν είναι υπερπροστατευμένα, κοινωνικοποιούνται πιο εύκολα, γίνονται πιο υπεύθυνα, συνεργάζονται μεταξύ τους και μαθαίνουν πού τελειώνουν τα δικαιώματά τους και πού αρχίζουν οι υποχρεώσεις. Οπότε η οικογένεια λειτουργεί πιο αρμονικά.

Ωστόσο, δυστυχώς βλέπουμε νέα ζευγάρια να θέλουν μόνο ένα ή δύο παιδιά ή ακόμη χειρότερα ούτε ένα, κάτι που είναι αφύσικο, εφόσον είναι δική τους εγωιστική επιλογή και όχι θέλημα Θεού. Θέλουν, λένε, να χαρούν τη ζωή τους θεωρώντας ότι υπάρχει χρόνος μπροστά τους, οπότε επιλέγουν να μην τεκνοποιήσουν και περιμένουν πότε θα αισθανθούν έτοιμοι γι’ αυτό. Ποιος όμως μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι όταν αποφασίσουν ότι έφτασε η στιγμή της τεκνοποιΐας, θα έρθει το παιδί; Αυτά δεν γίνονται “κατά παραγγελίαν”. Ας αφήσουμε τον Θεό να κρίνει, Εκείνος ξέρει πότε θα στείλει το παιδί, Εκείνος θα δώσει και τη δύναμη για να μεγαλώσει﮲ και σε καμία περίπτωση να μην συνδέει κανείς την απόφαση να κάνει παιδί με τα οικονομικά του. Ο λαός μας λέει: “Ο Θεός στέλνει το παιδί μαζί με την προίκα του”.

• Κλείνοντας, θα θέλαμε ένα μήνυμα προς τις πολύτεκνες οικογένειες της περιοχής μας.

Εδώ στη Λάρισα, έχω φίλους που ξεκινήσαμε μαζί από παιδιά στις κατηχητικές ομάδες της ΓΕΧΑ και στην κατασκήνωση της Σκοτίνας﮲ και τώρα έχουν δημιουργήσει οικογένειες πολύτεκνες και υπερπολύτεκνες. Ένας από αυτούς είναι ο αγαπητός φίλος, πρόεδρος του τοπικού Συλλόγου, κ. Χρήστος Παπαϊωάννου, ο οποίος είχε έρθει και στον Έβρο πριν δημιουργήσει τη μεγάλη του οικογένεια και μας είχε βοηθήσει στην κατασκήνωσή μας.

Στους αγαπητούς πολυτέκνους θέλω να απευθύνω ολοκάρδια την ευχή να ζουν το θαύμα της χριστιανικής οικογένειας! Να εμπιστεύονται στην Πρόνοια του Θεού τα οικογενειακά τους ζητήματα, να αφήνουν τον Θεό να καθορίζει τον αριθμό των παιδιών τους, να παρέχουν στα παιδιά τους συνειδητή χριστιανική αγωγή, αξιοποιώντας και τις ευκαιρίες των κατηχητικών της Εκκλησίας και των χριστιανικών κατασκηνώσεων. Με τη βοήθεια του πνευματικού μπορούν να επιλύουν τα όποια ζητήματα ανακύπτουν και να λαμβάνουν βοήθεια για την ανατροφή των παιδιών τους, ένα έργο δύσκολο μέσα στις συνθήκες της σύγχρονης κοινωνίας. Δοξάζω τον Θεό που και στις μέρες μας υπάρχουν τέτοιες ευλογημένες οικογένειες και εύχομαι να αυξηθούν και να έχουν πλούσια τη χάρη του Θεού!

Τέλος, αισθάνομαι την ανάγκη να σας ευχαριστήσω, κ. Τσανάδη, διότι ως έγκριτη δημοσιογράφος στηρίζετε το έργο του τοπικού Συλλόγου Πολυτέκνων. Σε σας ανήκει και η πρωτοβουλία γι’ αυτή τη συνέντευξη, για την οποία αφιερώσατε χρόνο και κόπο. Επικαλούμαι τη θεία ευλογία για την πολύτεκνη οικογένεια που δημιουργήσατε μαζί με τον σύζυγό σας, τον αγαπητό κ. Σωτήρη Χατζηνικολάου, που κατάγεται από τη Μάκρη της Αλεξανδρούπολης.